Zeszyty Metodyczne Rachunkowości nr 6 (630) z dnia 20.03.2025

Niedobór wyrobów gotowych mieszczący się w granicach norm ubytków naturalnych przyjętych w jednostce

W spółce "Alfa" przeprowadzono spis z natury wyrobów gotowych na 31 grudnia 2024 r. Stan wyrobów ustalony drogą spisu z natury jest mniejszy od stanu wynikającego z ewidencji księgowej. Wartość niedoboru mieści się w granicach norm ubytków naturalnych przyjętych przez spółkę i jest wynikiem procesu parowania. Do jakich kosztów należy zaliczyć taki niedobór - do kosztów podstawowej czy pozostałej działalności operacyjnej? Jak ująć go w księgach, jeśli ewidencję kosztów spółka prowadzi na kontach zespołu 4 i 5 oraz sporządza porównawczy rachunek zysków i strat?

Jak wynika z treści pkt 100 lit. a) stanowiska w sprawie inwentaryzacji zapasów, ubytki naturalne, wynikające z cech zapasów lub procesów fizykochemicznych, jak: wysychanie, ulatnianie, parowanie, wykruszanie, stłuczka lub inne zjawiska o podobnym charakterze, zalicza się do niedoborów usprawiedliwionych (uzasadnionych), powstałych z przyczyn niezależnych od osób odpowiedzialnych. Ubytki naturalne powinny się mieścić w granicach norm określonych we właściwych przepisach, np. w sprawie maksymalnych norm dopuszczalnych ubytków wyrobów akcyzowych lub norm przyjętych zwyczajowo, ustalonych przez kierownika jednostki. W księgach rachunkowych obciążają one koszty podstawowej działalności operacyjnej.

Ujawnione podczas inwentaryzacji niedobory wyrobów gotowych do chwili wyjaśnienia ich przyczyn ujmuje się po stronie Wn konta 24-1/0 "Rozliczenie niedoborów i szkód" oraz po stronie Ma konta 60 "Produkty gotowe i półprodukty". Jeżeli niedobór wyrobów zostanie uznany za mieszczący się w granicach norm ubytków naturalnych, to podlega spisaniu w ciężar konta 70-1 "Koszty sprzedanych produktów". Należy podkreślić, iż w jednostkach produkcyjnych sporządzających porównawczy rachunek zysków i strat oraz rozliczających koszty na kontach zespołu 4 i 5, przy ewidencji niedoborów wyrobów gotowych wskazane jest stosowanie pomocniczo kont obrotów wewnętrznych, tzn. konta 79-0 "Obroty wewnętrzne" oraz konta 79-1 "Koszty obrotów wewnętrznych". Niedobory wyrobów gotowych należą bowiem do zdarzeń zakłócających tzw. zamknięty krąg kosztów. Przeksięgowanie wartości niedoboru wyrobów gotowych z konta 60 na konto 24-1/0 powoduje wyjście kosztów z kręgu. Natomiast w momencie uznania niedoboru za mieszczący się w granicach norm ubytków naturalnych wartość niedoboru wyrobów powraca do kręgu (zapisem po stronie Wn konta 70-1).

Przykład

I. Założenia:

1. W spółce "Alfa" przeprowadzono spis z natury wyrobów gotowych na 31 grudnia 2024 r. Wyroby gotowe ewidencjonowane są w spółce w koszcie wytworzenia. W wyniku spisu stwierdzono niedobór 50 szt. wyrobu gotowego "X", ujętego w księgach po koszcie wytworzenia: 40 zł/szt.
2. Ustalono, że przyczyną powstałego niedoboru jest proces fizykochemiczny jakim jest parowanie, oraz że niedobór ten mieści się w granicach norm ubytków naturalnych przyjętych przez spółkę. Wartością niedoboru zdecydowano się obciążyć koszty podstawowej działalności operacyjnej.
3. Spółka prowadzi ewidencję kosztów na kontach zespołu 4 i 5 oraz sporządza porównawczy rachunek zysków i strat.

II. Dekretacja:

III. Księgowania: