Ewidencja wybranych zdarzeń gospodarczych w jednostce produkcyjnej

Podczas kontroli jakości produkcji okazało się, że jedna partia wyrobów jest wadliwa. W wyrobach tych ujawniono braki i nie nadają się one do dalszej odsprzedaży. Należy je przerobić dokładając odpowiednią ilość nowego materiału, tak aby nadawał się on do dalszej odsprzedaży. Czy taki wadliwy wyrób gotowy można ponownie przyjąć z magazynu na produkcję celem jego naprawy? Co wtedy dzieje się z odchyleniami od cen ewidencyjnych wyrobów, które zostały już przeliczone kilka miesięcy temu? Jak tę operację zaksięgować?

Jeżeli wadliwe wyroby gotowe wymagają przeróbki, która będzie wykonana na wydziale produkcyjnym, to można je ponownie przyjąć z magazynu na produkcję. W księgach rachunkowych zwrot wadliwych wyrobów gotowych z magazynu do naprawy na wydziale produkcyjnym, można ująć zapisem:

W którym momencie rozliczyć odchylenia przypadające na wadliwe wyroby?

W praktyce odchylenia rozlicza się za pomocą wskaźnika odchyleń przeciętnych. Przy czym warunkiem prawidłowego ich rozliczenia jest bieżące wyksięgowanie odchyleń przypadających na rozchody produktów z innych tytułów niż sprzedaż i dostawy do własnych sklepów. W trakcie miesiąca odchylenia przypadające m.in. na zwroty wyrobów do produkcji można określić za pomocą wskaźnika Wop ustalonego na koniec poprzedniego miesiąca.

Sposób ustalania odchyleń od cen ewidencyjnych wyrobów za pomocą wskaźnika Wop przedstawiliśmy np. w Zeszytach Metodycznych Rachunkowości nr 18 z 20 września 2012 r. na str. 49-51.

Jaki dokument magazynowy powinien dokumentować tę operację?

Podpis pod ww. dowodem składają osoby uprawnione do kontroli jakości produktów oraz osoby odpowiedzialne za powierzone im mienie. Protokół ten, zaakceptowany przez kierownika jednostki lub uprawnione przez niego osoby, stanowi podstawę zapisów księgowych. Na podstawie protokołu kontroli jakości, wyroby będące na stanie magazynowym zakwalifikowane do braków produkcyjnych wskazane jest przenieść na konto analityczne "Braki produkcyjne", zapisem:

Następnie zwrot tych braków z magazynu na produkcję może być potwierdzony dowodem magazynowych, np. "WP - Wydanie na produkcję".

Ewidencja księgowa ujawnionych braków może przebiegać w sposób zaprezentowany na przykładzie liczbowym.

Przykład

Braki ujawnione w magazynie wyrobów gotowych

I. Założenia:

1. W magazynie wyrobów gotowych firmy "A" wykryto, iż z 2.000 szt. wyrobów, znajdujących się w magazynie, 500 szt. wyrobów posiada usterki, które uniemożliwiają wykorzystanie ich zgodnie z przeznaczeniem. Uznano, iż są to braki naprawialne.

2. Koszt naprawy uszkodzonych wyrobów we własnym zakresie wyniósł: 5.000 zł, w tym: koszty materiałów: 3.000 zł, wynagrodzenia: 2.000 zł.

3. Jednostka ewidencjonuje wyroby według ceny ewidencyjnej, która wynosi: 150 zł/szt. Konto 62 wykazuje saldo kredytowe w kwocie: 50.000 zł. Wskaźnik Wop ustalony na koniec poprzedniego miesiąca wynosił: 16,6667%.

4. Jednostka prowadzi ewidencję i rozliczanie kosztów na kontach zespołu 4 i 5 oraz sporządza kalkulacyjny rachunek zysków i strat.

II. Dekretacja:

III. Księgowania:

Obecnie zakład nie sprzedaje i nie produkuje ze względu na zapaść finansową. Czekamy na kredyt. Jak księgować koszty najmu hali produkcyjnej, leasingu maszyn, samochodów ciężarowych, płac pracowników produkcyjnych oraz energii? Okres nieplanowanego postoju został wykorzystany na remonty maszyn i porządkowania hali.

Koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych powstają, gdy jednostka nie w pełni wykorzystuje zaangażowane zasoby produkcyjne. Zjawisko niewykorzystania zdolności produkcyjnych wynika z ponoszenia przez jednostkę kosztów stałych, będących finansowym odzwierciedleniem długookresowego zaangażowania przez jednostkę zasobów majątkowych oraz długookresowego zatrudniania pracowników. W przypadku tych zasobów ich dostępna ilość lub czas pracy w krótkim okresie mogą być wyższe od bieżącego zapotrzebowania jednostki. Koszty tych zasobów przypisuje się do każdej jednostki produkcji w części odpowiadającej poziomowi ich kosztów, obliczonemu na jednostkę produkcji, przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

Istotą przewidzianego w ustawie sposobu wyceny jest niezwiększanie jednostkowego kosztu wytworzenia o skutki niskiego poziomu produkcji lub niewykorzystania części maszyn i urządzeń. Nie jest uzasadnione wliczanie kosztów niewykorzystanych zdolności produkcyjnych do kosztu wytworzenia zapasu produktów, ponieważ koszty te nie spełniają definicji aktywów jako przyszłych wpływów korzyści ekonomicznych. Niestosowanie przepisu ustawy spowodowałoby zawyżenie kosztów zapasów i w konsekwencji przenoszenie skutków finansowych nieefektywności i strat powstałych w bieżącym okresie na okresy następne (niezachowanie współmierności kosztów wytworzonych produktów z przychodami z ich sprzedaży). Tym samym, w sytuacji o której mowa w pytaniu, koszty ponoszone w momencie postoju wskazane jest wstępnie odnosić na konto 52-1 "Koszty wydziałowe" (w analityce: Stałe koszty wydziałowe).

W omawianym przypadku warto uwzględnić stanowisko Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie ustalania kosztu wytworzenia dla celów bilansowej wyceny zapasów, stanowiące załącznik do uchwały nr 1/07 Komitetu Standardów Rachunkowości z 16 stycznia 2007 r. (Dz. Urz. Min. Fin. nr 2, poz. 11). Ze wskazówek zawartych w tym stanowisku wynika, iż nieprzypisane do jednostek produkcji stałe pośrednie koszty produkcji, będące konsekwencją niewykorzystania zdolności produkcyjnych, wpływają na wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały poniesione. Koszty te:

1) zwiększają "Koszt wytworzenia sprzedanych produktów" - w razie stosowania przez jednostkę wariantu kalkulacyjnego rachunku zysków i strat albo

2) wpływają na "Zmianę stanu produktów" - w przypadku stosowania wariantu porównawczego rachunku zysków i strat.

Z powyższego wynika, iż nieprzypisane do jednostek produkcji stałe pośrednie koszty produkcji, będące konsekwencją niewykorzystania zdolności produkcyjnych, odpisuje się w koszt sprzedanych produktów, zapisem:

Ponadto stanowisko w sprawie ustalania kosztu wytworzenia dla celów bilansowej wyceny zapasów wskazuje, iż koszty niewykorzystania zdolności produkcyjnych mogą być również ujęte jako pozostałe koszty operacyjne. Ujęcie na koncie 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne" może być zasadne, gdy niewykorzystanie to było spowodowane nieplanowymi przestojami produkcji. Ponadto, w przypadku jednostek sporządzających porównawczy rachunek zysków i strat, w celu poprawnego ustalenia zmiany stanu produktów (tj. salda konta 49), stosuje się konta obrotów wewnętrznych. Zapisy w księgach rachunkowych będą zatem następujące: Wn konto 79-1, Ma konto 52-1 oraz równolegle: Wn konto 76-1, Ma konto 79-0.

Przykład

I. Założenia:

1. W okresie miesięcznego, nieplanowanego postoju w produkcji jednostka poniosła koszty w kwocie: 126.000 zł, które zakwalifikowała do stałych kosztów niewykorzystanych zdolności produkcyjnych, na które składały się:

a) wynagrodzenia i składki ZUS: 100.000 zł (w tym ZUS obciążający pracodawcę: 15.000 zł),

b) najem hali produkcyjnej: 15.000 zł,

c) leasing maszyn i urządzeń: 9.000 zł,

d) energia: 2.000 zł.

2. Jednostka ujmuje koszty na kontach zespołu 4 i 5, a rachunek zysków i strat sporządza w wersji porównawczej.

II. Dekretacja:

III. Księgowania: