Zasady stosowania konta 30

Konto 30 "Rozliczenie zakupu" jest kontem zespołu 3, służącym do weryfikacji rozliczenia m.in.:

zakupu towarów, materiałów, opakowań i usług, w tym do rozliczania odchyleń cen ewidencyjnych, VAT naliczonego, podatku akcyzowego, cła i innych opłat manipulacyjnych związanych z zakupem z zagranicy, niedoborów, szkód, nadwyżek, reklamacji faktur dostawców,
zakupu wartości niematerialnych i prawnych,
zakupu środków trwałych,
zakupów związanych z budową lub ulepszeniem środków trwałych,
zakupu nieruchomości inwestycyjnych.

Ustawa o rachunkowości nie nakłada obowiązku stosowania przez jednostki konta 30 "Rozliczenie zakupu", decyzja w tej sprawie należy do kierownika jednostki. Jeżeli przedsiębiorstwo zdecyduje się na stosowanie konta 30, to w zakładowym planie kont oraz w zasadach (polityce) rachunkowości powinno opisać zdarzenia gospodarcze, które będą ewidencjonowane na tym koncie. Konto to można bowiem stosować np.:

do rozliczania wszystkich dostaw i usług lub
w odniesieniu tylko do określonych dostaw, takich jak rzeczowe aktywa obrotowe, czy rzeczowe aktywa trwałe wymagające montażu lub przystosowania, lub
wyłącznie do dostaw niefakturowanych i dostaw w drodze na koniec okresu.

Jeżeli jednostka podjęła decyzję o niestosowaniu konta 30, to zakupy będzie rozliczała bezpośrednio w ciężar np. kont zespołu 0 (gdy dotyczyć będą środka trwałego lub wartości niematerialnych i prawnych), zespołu 3 (jeśli dotyczyć będą materiałów lub towarów objętych ewidencją magazynową), zespołu 4 lub 5 (jeżeli dotyczyć będą np. zakupu usług obcych).

Konto 30 "Rozliczenie zakupu" pomaga w kontroli dostaw w jednostce. Kontrola ta polega na sprawdzaniu zgodności dostaw i usług z zamówieniami, zleceniami, umowami, skonfrontowaniu danych wynikających z dokumentów zakupu otrzymanych przez jednostkę od jej kontrahentów z dokumentami potwierdzającymi przyjęcie dostaw (PZ) lub odbiór usług (np. protokół odbioru robót). Konto 30 pozwala ustalić stan "dostaw w drodze", czyli dostaw zafakturowanych, ale jeszcze nieprzyjętych lub nieodebranych przez jednostkę, udzielonych dostawcom zaliczek na poczet niewykonanych jeszcze dostaw materiałów, towarów, robót i usług. Konto to służy także do określenia wartości "dostaw niefakturowanych", czyli wartości dostaw i usług przyjętych przez jednostkę, do których jednostka ta nie otrzymała jeszcze dokumentów zakupu. Czynności rozliczeniowe polegają także na obliczeniu odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów i towarów, jeżeli do ich wyceny jednostka stosuje stałe ceny ewidencyjne, tj. różniące się od cen zakupu (nabycia).