Zeszyty Metodyczne Rachunkowości nr 24 (552) z dnia 20.12.2021

Kara pieniężna z tytułu nadmiernego opóźnienia się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych

Wobec naszej spółki zostało wszczęte postępowanie przez prezesa UOKiK w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że w wyniku tego postępowania zostanie na nas nałożona kara pieniężna. Jak powinniśmy zaksięgować taką karę? Czy na dzień bilansowy powinniśmy ustalić ewentualną rezerwę na zobowiązania?

Wszczęte postępowanie w sprawie zatorów płatniczych ma swoje źródło w ustawie z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2021 r. poz. 424) i wprowadzonych od 1 stycznia 2020 r. przepisów tej ustawy w sprawie zakazu nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych przez podmioty niebędące podmiotami publicznymi. W świetle art. 13b ww. ustawy, zakazane jest nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych przez podmioty, do których ustawa znajduje zastosowanie, niebędące podmiotami publicznymi. Nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych ma miejsce w przypadku, gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez ten podmiot wynosi co najmniej 2.000.000 złotych, a zgodnie z przepisami przejściowymi w latach 2020-2021 limit ten wynosi 5.000.000 zł. Jak wynika z art. 13c ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, postępowanie w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych prowadzi Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). Postępowanie wszczyna się z urzędu, jeżeli posiadane przez Prezesa Urzędu informacje wskazują na wystąpienie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Stosownie do art. 13v tej ustawy, w przypadku stwierdzenia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych przez jednostkę, Prezes UOKiK nakłada na nią, w drodze decyzji, administracyjną karę pieniężną. Wysokość kary obliczana jest jako suma jednostkowych kar za każde niespełnione oraz spełnione po terminie świadczenie pieniężne, które było wymagalne w okresie objętym postępowaniem, z pominięciem świadczeń pieniężnych, w przypadku których termin ich spełnienia upłynął wcześniej niż 2 lata przed dniem wszczęcia postępowania. Wysokość jednostkowej kary jest obliczana według wzoru określonego w art. 13v ust. 2 ww. ustawy.

Przepisy ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych przewidują w niektórych sytuacjach możliwość obniżenia kary o 20% lub 10%, a w przypadku gdy do nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych doszło na skutek działania siły wyższej Prezes UOKiK odstępuje od wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej (por. art. 13v ust. 7 ww. ustawy). Zapis ten ma duże znaczenie z uwagi na pandemię koronawirusa, który można uznać za wystąpienie siły wyższej. Ustawa przewiduje również, że nie będzie karany dłużnik, który nie płaci z tego powodu, że jemu również nie płacą jego dłużnicy (por. art. 13v ust. 6 tej ustawy).

W świetle art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. g) ustawy o rachunkowości, koszty związane m.in. z karami i odszkodowaniami zalicza się do kosztów pośrednio związanych z działalnością operacyjną jednostki. Dlatego też, jeśli na jednostkę zostanie nałożona przez Prezesa UOKiK administracyjna kara pieniężna, to jednostka obciąży nią pozostałe koszty operacyjne.

Jeśli do dnia bilansowego lub do dnia sporządzenia sprawozdania finansowego postępowanie administracyjne, o którym mowa w pytaniu, nie zakończy się, a ryzyko zapłacenia kary administracyjnej (o istotnej dla jednostki wartości) jest wysokie i prawdopodobne, to wskazane jest na oszacowaną wysokość kary pieniężnej utworzyć w księgach rachunkowych zamykanego roku obrotowego rezerwę na zobowiązanie. Jak wynika z art. 35d ustawy o rachunkowości, rezerwy tworzy się na pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania, których kwotę można w sposób wiarygodny oszacować. Rezerwę na skutki toczącego się postępowania administracyjnego ujmuje się w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.