plan kont, polityka rachunkowości, zasady rachunkowości
lupa
Uwaga: Do 2 kwietnia 2024 r. część płatników składek przekazuje do ZUS zgłoszenia o pracy "szczególnej" ZUS ZSWA za 2023 r. Do 31 marca 2024 r. należy sporządzić i podpisać sprawozdanie finansowe za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US zeznań: CIT-8 i CIT-8AB za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US deklaracji: CIT-8E i CIT-8FR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: IFT-2R, CIT-RB i CIT-CSR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: CIT-8ST, CIT-N1, CIT-N2, PIT-N1 i PIT-N2 według stanu na 31 grudnia 2023 r.
A A A

Zeszyty Metodyczne Rachunkowości nr 18 (378) z dnia 20.09.2014

Zasady księgowania odpisów aktualizujących wartość należności

1. Utrata wartości należności według ustawy o rachunkowości

Należności powstają, gdy jednostka w wyniku sprzedaży wyrobów, towarów bądź świadczenia usług, czy też udzielania pożyczek, kredytów i innych otrzyma zapłatę w formie bezgotówkowej. W wyniku tego w księgach rachunkowych występują należności od różnych nabywców, z różnymi terminami płatności. Niemal każda jednostka zetknęła się również w swojej praktyce gospodarczej z należnościami wątpliwymi, czyli takimi, co do których nie ma pewności, że zostaną zapłacone.

W przypadku należności, których spłata przez nabywców jest zagrożona, bądź wyegzekwowanie ich może przysparzać jednostce trudności lub jest niemożliwe, następuje utrata wartości użytkowej tych należności i w związku w tym ich wartość w księgach rachunkowych wymaga aktualizacji.

W trakcie roku obrotowego, tj. na dzień nabycia bądź powstania, należności ujmuje się w księgach rachunkowych w ich wartości nominalnej. Wartość nominalna należności odzwierciedla wartość przychodów ze sprzedaży z uwzględnieniem podatku od towarów i usług. Na dzień bilansowy należności wycenia się jednak w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności (por. art. 28 ust. 1 pkt 7 ustawy o rachunkowości). Kwota wymaganej zapłaty oznacza, iż wartość nominalną należności powiększa się o należne jednostce od dłużnika odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie lub przysługujące jej odszkodowanie i inne tytuły. Kwotę wymaganej zapłaty ustalać należy jednak z zachowaniem zasady ostrożności. Zastosowanie do wyceny należności zasady ostrożnej wyceny (zob. art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości) polega na tym, że w bilansie wykazuje się ich realną wartość, czyli uwzględniającą zmniejszenie ich wartości na skutek braku zapłaty w całości bądź części, to znaczy uwzględniającą stopień prawdopodobieństwa utraty przyszłych korzyści ekonomicznych.

W świetle ustawy o rachunkowości trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów (tutaj: należność) nie przyniesienie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Utrata wartości uzasadnia więc dokonanie w księgach rachunkowych odpisu aktualizującego, doprowadzającego wartość należności wynikającą z ksiąg rachunkowych do ich realnej wartości, czyli prawdopodobnej do ściągnięcia kwoty. Odpisy aktualizujące wartość należności – według art. 35b ust. 1 ustawy o rachunkowości – tworzy się, w przypadku:

  • należności od dłużników postawionych w stan likwidacji lub w stan upadłości – do wysokości należności nieobjętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności, zgłoszonej likwidatorowi lub sędziemu komisarzowi w postępowaniu upadłościowym,
     
  • należności od dłużników w przypadku oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego – w pełnej wysokości należności,
     
  • należności kwestionowanych przez dłużników oraz z których zapłatą dłużnik zalega, a według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika spłata należności w umownej kwocie nie jest prawdopodobna – do wysokości niepokrytej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności,
     
  • należności stanowiących równowartość kwot podwyższających należności, w stosunku do których uprzednio dokonano odpisu aktualizującego – w wysokości tych kwot, do czasu ich otrzymania lub odpisania,
     
  • należności przeterminowanych lub nieprzeterminowanych o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności, w przypadkach uzasadnionych rodzajem prowadzonej działalności lub strukturą odbiorców – w wysokości wiarygodnie oszacowanej kwoty odpisu, także ogólnego, na nieściągalne należności.

Odpisy aktualizujące tworzy się na te należności, których zapłata w ocenie jednostki jest zagrożona. Jednostka samodzielnie podejmuje decyzję, które należności będą podlegać odpisom aktualizującym i w jakiej wysokości. Przepisy ustawy o rachunkowości nie wskazują bowiem szczegółowo w jakiej kwocie powinien być tworzony odpis, jedynie podają górną ich granicę, tj. na przykład w pełnej wysokości należności, czy do wysokości należności nieobjętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem.

W związku z tym, iż ustawa o rachunkowości wskazuje jedynie na ogólne zasady tworzenia odpisów aktualizujących, określenie zasad szczegółowych stosowanych przez jednostkę należy do jej kierownictwa. Przyjęte zasady postępowania w odniesieniu do odpisów aktualizujących powinny być opisane przez jednostkę w jej polityce rachunkowości.


2. Podstawowe zasady ewidencji księgowej odpisów aktualizujących wartość należności

2.1. Utworzenie odpisu aktualizującego

Odpisy aktualizujące wartość należności dokonywane zgodnie z art. 35b ustawy o rachunkowości ujmuje się na koncie 28 "Odpisy aktualizujące wartość należności". Utworzone odpisy obciążają pozostałe koszty operacyjne w odniesieniu do wartości nominalnej należności oraz koszty finansowe w odniesieniu do naliczonych odsetek (zob. art. 35b ust. 2 ustawy o rachunkowości).

W księgach rachunkowych utworzony odpis ujmuje się zapisem:

1) odpis aktualizujący wartość należności głównej:
Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
Ma konto 28 "Odpisy aktualizujące wartość należności",
2) odpis aktualizujący wartość odsetek od należności:
Wn konto 75-1 "Koszty finansowe",
Ma konto 28 "Odpisy aktualizujące wartość należności".

Zwracamy uwagę, że odpisu aktualizującego wartość należności, ujętego na koncie 28, nie ujmuje się osobno w bilansie. Odpis koryguje wysokość samej należności zaksięgowanej na koncie 20 "Rozrachunki z odbiorcami". W bilansie wykazuje się więc należności po uwzględnieniu odpisów aktualizujących ich wartość. Zgodnie bowiem z art. 46 ust. 2 ustawy o rachunkowości, wykazana w aktywach bilansu wartość poszczególnych składników aktywów wynika z ich wartości księgowej, skorygowanej między innymi o odpisy aktualizujące wartość należności.

Przykład

Odpis aktualizujący wartość należności od dłużnika w upadłości

I. Założenia:

1. Spółka otrzymała informację o postawieniu dłużnika w stan upadłości. Wartość należności od tego dłużnika nie była objęta gwarancją, ani innym zabezpieczeniem. Należność objęta ryzykiem niespłacalności w związku z upadłością dłużnika wynosi: 11.070 zł brutto.

2. Jednostka oceniła, że prawdopodobieństwo nieodzyskania należności wynosi 60% i utworzyła odpis aktualizujący wartość tej należności w wysokości: 6.642 zł (tj. 11.070 zł × 60%).

II. Dekretacja:

Opis operacji Kwota Konto
Wn Ma
1. PK – utworzenie odpisu aktualizującego wartość należności od dłużnika będącego w upadłości 6.642 zł 76-1 28

III. Księgowania:

Odpis aktualizujący wartość należności od dłużnika w upadłości

Wartość należności ujętej na koncie 20 pomniejsza utworzony odpis aktualizujący na koncie 28. Realna wartość należności w księgach rachunkowych wynosi obecnie: 11.070 zł – 6.642 zł = 4.428 zł.

Przykład

Odpis aktualizujący utworzony na niespłaconą należność skierowaną
na drogę postępowania sądowego

I. Założenia:

1. Spółka skierowała na drogę postępowania sądowego należność niespłaconą od roku. Wartość należności spornej wynosi: 61.500 zł, a naliczone przez jednostkę odsetki: 8.200 zł.

2. Ze względu na dość duże prawdopodobieństwo nieodzyskania należności jednostka utworzyła odpis aktualizujący w pełnej wysokości należności wraz z należnymi odsetkami.

II. Dekretacja:

Opis operacji Kwota Konto
Wn Ma
1. PK – utworzenie odpisu aktualizującego wartość należności skierowanej na drogę postępowania sądowego:
a) odpis aktualizujący wartość należności głównej 61.500 zł 76-1 28
b) odpis aktualizujący należne odsetki 8.200 zł 75-1 28

III. Księgowania:

Odpis aktualizujący utworzony na niespłaconą należność skierowaną na drogę postępowania sądowego

W związku z tym, iż odpis aktualizujący utworzono na całość należności widniejącej w księgach rachunkowych wraz z odsetkami, to realna wartość tej należności obecnie wynosi: 0 zł (tj. wartość nominalna należności i odsetki: 69.700 zł minus odpis aktualizujący: 69.700 zł). Zwracamy ponadto uwagę, że skierowanie należności na drogę sądową ujmuje się w księgach, zapisem:

Wn konto 24-6 "Należności dochodzone na drodze sądowej",
Ma konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami".


2.2. Rozwiązanie odpisu aktualizującego

W przypadku ustania przyczyny, dla której dokonano wcześniej odpisu aktualizującego wartość należności, równowartość całości lub odpowiedniej części dokonanego odpisu aktualizującego zalicza się odpowiednio do pozostałych przychodów operacyjnych lub przychodów finansowych (zob. art. 35c ustawy o rachunkowości).

Odpis aktualizujący pozostaje w księgach rachunkowych tak długo, jak długo istnieje szansa na odzyskanie należności, której dotyczy. Jeśli uprzednio dokonane odpisy okazują się zbędne, to nie później niż na dzień bilansowy, należy je odpowiednio skorygować, doprowadzając stan należności do ich realnej wartości.

Jeśli rozliczenie odpisu aktualizującego następuje na skutek spłaty należności objętej odpisem, to zarachowania do przychodów – zgodnie z art. 35c ustawy o rachunkowości – dokonuje się równolegle z otrzymaniem wpłaty, zapisem:

1) uregulowanie całości bądź części należności podlegającej
wcześniej aktualizacji:
Wn konto 13-0 "Rachunek bieżący",
Ma konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami",
2) rozwiązanie wcześniej dokonanego odpisu aktualizującego
w całości bądź w odpowiedniej części dotyczącego należności głównej:
Wn konto 28 "Odpisy aktualizujące wartość należności",
Ma konto 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne",
3) rozwiązanie uprzednio dokonanego odpisu aktualizującego
w całości bądź w odpowiedniej części dotyczącego odsetek:
Wn konto 28 "Odpisy aktualizujące wartość należności",
Ma konto 75-0 "Przychody finansowe".

Należności przedawnione, umorzone lub nieściągalne, które nie zostaną już uregulowane i w związku z tym nie mogą być uznane za realne, zmniejszają dokonane uprzednio odpisy aktualizujące ich wartość. Natomiast należności, które nie były wcześniej objęte odpisem aktualizującym lub dokonano odpisów w niepełnej wysokości, wyksięgowuje się z ewidencji bilansowej odpowiednio w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych lub kosztów finansowych (zob. art. 35b ust. 3 i 4 ustawy o rachunkowości). Ewidencja w księgach rachunkowych może przebiegać następująco:

1) gdy wcześniej utworzono odpis aktualizujący wartość należności:
Wn konto 28 "Odpisy aktualizujące wartość należności",
Ma konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami",
2) gdy nie utworzono odpisu aktualizującego wartość należności:
Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne" lub 75-1 "Koszty finansowe",
Ma konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami".

Przykład

Rozwiązanie zbędnych odpisów aktualizujących wartość należności

I. Założenia:

1. Spółka z o.o. otrzymała postanowienie sądu o ukończeniu postępowania upadłościowego dłużnika "C" bez zaspokojenia należności. W związku z tym wyksięgowała utworzony w ubiegłym roku odpis aktualizujący wartość tej należności w wysokości całej należności w kwocie: 21.450 zł.

2. Jednostka otrzymała częściową spłatę należności od dłużnika "B" w wysokości: 12.000 zł. Odpis aktualizujący wartość tej należności utworzony w księgach rachunkowych wynosi: 50.000 zł.

II. Dekretacja:

Opis operacji Kwota Konto
Wn Ma
1. PK – wyksięgowanie nieściągalnej należności od dłużnika "C" objętej wcześniej odpisem aktualizującym 21.450 zł 28 20
2. WB – zapłata części należności przez dłużnika "B" 12.000 zł 13-0 20
3. PK – wyksięgowanie odpisu dotyczącego uregulowanej części należności 12.000 zł 28 76-0

III. Księgowania:

Rozwiązanie zbędnych odpisów aktualizujących wartość należności

W sytuacji przedstawionej w przykładzie jednostka wyksięgowała nieściągalną już należność od dłużnika "C" w wysokości: 21.450 zł. Z kolei należność od dłużnika "B" została częściowo uregulowana, zmniejszyła się więc kwota należności pozostała do zapłaty oraz wielkość odpisu aktualizującego. Przy czym na dzień bilansowy realna wartość tej należności wynosi: 0 zł, gdyż kwota należności pozostałej do spłaty i kwota odpisu aktualizującego są takie same i wzajemnie korygują się w bilansie.


3. Tworzenie globalnych odpisów aktualizujących wartość należności

Jednostki zobowiązane są wyceniać na koniec roku obrotowego składniki majątku, w tym należności. Analizuje się wtedy każdą należność z osobna i ocenia sytuację dłużnika, jego możliwości spłaty, po to by ustalić czy wartość danej należności objąć odpisem aktualizującym. Niekiedy jednak można dokonać odpisów aktualizujących w odniesieniu do pewnej jednorodnej grupy należności. Dotyczy to na przykład jednostek energetyki, gazownictwa, świadczących usługi telekomunikacyjne, udzielających pożyczek, prowadzących sprzedaż ratalną towarów obsługujących wiele tysięcy jednostek prowadzących działalność gospodarczą i osób fizycznych. W takim przypadku zastosowanie indywidualnego podejścia do aktualizacji należności może być uciążliwe i jednocześnie nieopłacalne ze względu na nakład pracy potrzebny do oceny sytuacji finansowej każdego dłużnika.

Możliwość stosowania ogólnych (globalnych) odpisów aktualizujących przewiduje art. 35b ust. 1 pkt 5 ustawy o rachunkowości w odniesieniu do należności przeterminowanych lub nieprzeterminowanych o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem prowadzonej działalności lub strukturą odbiorców.

Ustawa o rachunkowości nie określa w jaki sposób dokonuje się oszacowania kwoty globalnych odpisów. Co do zasady powinno to wynikać z polityki rachunkowości jednostki. W praktyce najczęściej uzależnia się wysokość odpisu od stopnia przeterminowania należności lub też wielkości sprzedaży.

Przykład

Globalne odpisy aktualizujące wartość należności oszacowane na podstawie analizy stopnia ich przeterminowania

Jednostka świadcząca usługi telekomunikacyjne wyróżnia kilka grup odbiorców, w odniesieniu do których tworzy globalne odpisy aktualizujące, opierając się na analizie stopnia przeterminowania tej grupy należności. Na podstawie własnych doświadczeń z poprzednich lat jednostka przyjęła w swojej polityce (zasadach) rachunkowości, że dla grupy odbiorców "C" (odbiorcy indywidualni) należności wymagalne: w przedziale czasowym 30–60 dni są spłacane zazwyczaj w 90%, dlatego odpis aktualizujący wynosi: 10%; w przedziale czasowym 61–180 dni są zwykle spłacane w 60%, dlatego odpis wynosi: 40%; w przedziale czasowym powyżej 181 dni prawdopodobieństwo ich spłaty jest bardzo niskie, dlatego odpis wynosi: 100%. Stan należności i odpisy na dzień bilansowy prezentują się następująco:

Wyszczególnienie Wartość ogółem (zł) Należności nieprzeterminowane
(zł)
Należności przeterminowane (zł)
30–60
dni
61–180
dni
powyżej
181 dni
Wielkość należności 13.240.000 9.000.000 3.500.000 540.000 200.000
Wskaźnik % do odpisu 0% 10% 40% 100%
Odpis aktualizujący 766.000 0 350.000 216.000 200.000
Wartość netto 12.474.000 9.000.000 3.150.000 324.000 0

Globalny odpis aktualizujący wartość należności grupy odbiorców "C" w wysokości: 766.000 zł jednostka ujmie w księgach rachunkowych w sposób następujący:

Globalne odpisy aktualizujące wartość należności

Przykład

Globalny odpis aktualizujący wartość należności oszacowany na podstawie wielkości sprzedaży

Na podstawie analizy odzyskiwalności należności w poprzednich latach, jednostka przyjęła w swojej polityce rachunkowości, że wskaźnik procentowy globalnego odpisu aktualizującego należności w 2014 r. wynosi 3% wielkości sprzedaży brutto. Wartość netto sprzedaży na koniec okresu sprawozdawczego wyniosła: 7.500.000 zł, co daje brutto kwotę: 9.225.000 zł.

Wysokość odpisu aktualizującego utworzonego na dzień bilansowy wyniesie zatem: 9.225.000 zł × 3% = 276.750 zł. Jednostka ujmie go w księgach rachunkowych w sposób następujący:

Globalne odpisy aktualizujące wartość należności

www.PlanKont.pl - Rozrachunki i roszczenia:

 Baza przykładów ewidencji księgowej
zdarzeń gospodarczych
www.IndeksKsiegowan.Gofin.pl » 
Więcej w zasobach płatnych

Serwis Głównego Księgowego

Gazeta Podatkowa

Terminarz

marzec 2024
PN WT ŚR CZ PT SO ND
1
2
3
4
5
6
8
9
10
12
13
14
16
17
18
19
21
22
23
24
26
27
28
29
30
IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII
sklep.gofin.pl - RABATY, NAGRODY, PROMOCJE
NEWSLETTERY
Fachowe czasopisma - PoznajProdukty.gofin.pl
Rachunkowość finansowa, budżetowa, w przykładach liczbowych ...
Vademecum Księgowego - zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych

Gofin podpowiada

Kompleksowe opracowania tematyczne

Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.