Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych przez osobę posiadającą status ryczałtowca

Prowadzę działy produkcji rolnej (chów indyków). Podatek dochodowy ustalam przy zastosowaniu norm szacunkowych dochodu w oparciu o składany PIT-6. Korzystam ze zwolnienia, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT, jako rolnik ryczałtowy. W bieżącym roku wartość produktów rolnych z własnej działalności rolniczej przekroczy 2 mln euro. Czy będę zobowiązany do prowadzenia ksiąg rachunkowych w 2023 r.?

Ustawodawca, określając katalog jednostek zobowiązanych do prowadzenia ksiąg rachunkowych, wskazał jako kryteria wielkość przychodów oraz formę organizacyjno-prawną. Stąd obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych przez osobę fizyczną nie jest uzależniony od rodzaju prowadzonej działalności, czy też formy opodatkowania.

Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych reguluje m.in. art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości, w myśl którego przepisy tej ustawy stosuje się do mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium RP osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych i przedsiębiorstwa w spadku, spółek jawnych osób fizycznych, spółek partnerskich oraz przedsiębiorstw w spadku działających zgodnie z ustawą o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 2.000.000 euro.

Jak z powyższego wynika, zasadnicze znaczenie przy ustaleniu obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych ma wysokość przychodów za poprzedni rok obrotowy. Limit przychodów ustalony w walucie obcej przelicza się na walutę polską po średnim kursie ogłoszonym przez NBP na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok obrotowy. Limit przychodów za 2022 r. decydujący o prowadzeniu ksiąg rachunkowych w 2023 r. będzie można ustalić po ogłoszeniu przez NBP średniego kursu euro na pierwszy dzień roboczy października 2022 r.

Warto w tym miejscu wspomnieć, iż dla działów specjalnych produkcji rolnej charakterystyczne jest obowiązywanie dwóch metod ustalania dochodu jako podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym. W określonych okolicznościach podatnicy mogą ustalać dochód na podstawie norm szacunkowych albo ksiąg podatkowych.

W myśl art. 24 ust. 4 updof, dochód z działów specjalnych produkcji rolnej, jeżeli podatnik nie prowadzi ksiąg podatkowych lub rachunkowych, ustala się przy zastosowaniu norm szacunkowych dochodu z określonej powierzchni upraw lub jednostki produkcji zwierzęcej, określonych w załączniku nr 2 do updof. W takim przypadku - na podstawie art. 43 updof - podatnicy są obowiązani składać w terminie do dnia 20 stycznia roku podatkowego urzędowi skarbowemu deklarację o rodzajach i rozmiarach zamierzonej produkcji w roku podatkowym (PIT-6). W przypadku rozpoczęcia prowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej w ciągu roku podatkowego, deklarację tę należy złożyć w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia działalności. Ponadto podatnicy są zobowiązani zawiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie 7 dni o:

zaistnieniu zmian w prowadzonej produkcji w stosunku do podanej w deklaracji,
zaprzestaniu lub rozpoczęciu w ciągu roku eksploatacji obiektów umożliwiających całoroczny cykl produkcji.

Przekazane dane stanowią podstawę do ustalenia przez naczelnika urzędu skarbowego wysokości szacunkowego dochodu oraz zaliczek na podatek. Ustalone decyzją naczelnika urzędu skarbowego zaliczki miesięczne, podlegają wpłacie do kasy lub na rachunek urzędu skarbowego w terminach określonych w art. 44 ust. 6 updof.

Z kolei z przepisów art. 15 updof wynika, iż przychód z działów specjalnych produkcji rolnej ustala się według zasad określonych w art. 14 updof, jeżeli podatnik prowadzi księgi wykazujące te przychody. O zamiarze założenia ksiąg podatnik jest obowiązany zawiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego przed rozpoczęciem roku podatkowego albo przed rozpoczęciem prowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej, jeżeli nastąpiło ono w ciągu roku. Natomiast w przypadku gdy obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych wynika z przepisów o rachunkowości, przychód z działów specjalnych produkcji rolnej ustala się na podstawie prowadzonych ksiąg rachunkowych według zasad określonych w art. 14 updof. W takim przypadku podatnik nie ma obowiązku zawiadamiania naczelnika urzędu skarbowego o ich założeniu na rok podatkowy.

Podatnik, który dochody z działów specjalnych produkcji rolnej ustala na podstawie prowadzonych ksiąg, może obliczać podatek na zasadach określonych:

w art. 27 updof, czyli według skali podatkowej lub
w art. 30c updof, tj. liniowo.

Uwzględniając powyższe wyjaśnia, należy stwierdzić, iż osoba fizyczna, której przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosą co najmniej równowartość w walucie polskiej 2.000.000 euro, zobowiązana jest do ustalania przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej na podstawie prowadzonych ksiąg rachunkowych, według zasad określonych w art. 14 updof. Co ważne, z uwagi na art. 24 ust. 4 updof wiąże się to z brakiem możliwości ustalania dochodu z działów specjalnych produkcji rolnej przy zastosowaniu norm szacunkowych.

Ponadto, jak wynika z pytania, jednostka korzysta ze zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT, posługując się statusem rolnika ryczałtowego. Należy jednak zauważyć, iż w świetle art. 2 pkt 19 ustawy o VAT rolnikami ryczałtowymi nie mogą być podatnicy zobowiązani na podstawie odrębnych przepisów do prowadzenia ksiąg rachunkowych.